शिक्षण, समानता आणि सत्यशोधकांचा लढा.!!

वृत्तरत्न नवमहाराष्ट्र न्यूज

कार्यकारी संपादक :रितेश साबळे .

भारतीय समाजात स्त्री-पुरुष समानता, शिक्षणाचा प्रसार, जातीभेदाचा विरोध आणि शेतकऱ्यांच्या हक्कासाठी आयुष्यभर लढा देणारे महान समाजसुधारक म्हणजे महात्मा ज्योतिराव गोविंदराव फुले. त्यांचा जन्म ११ एप्रिल १८२७ रोजी महाराष्ट्रातील पुणे येथे झाला. ते माळी समाजातील होते. त्यांच्या आईचे नाव चिमणाबाई आणि वडिलांचे नाव गोविंदराव होते. आईच्या निधनानंतर लहानपणीच त्यांचे संगोपन वडील व भाऊ यांनी केले.

लहानपणीच त्यांना वाचन-लेखनाची आवड निर्माण झाली. त्या काळात अस्पृश्य व कनिष्ठ जातींना शिक्षण नाकारले जात असे, तरीही त्यांनी सातव्या इयत्तेपर्यंत शिक्षण घेतले. १८४० मध्ये त्यांचा विवाह सावित्रीबाई फुले यांच्याशी झाला. ज्योतिरावांनी पत्नीला वाचन-लेखन शिकवून त्या काळातील सामाजिक रूढींना आव्हान दिले.

१८४८ साली त्यांनी पुण्यात कन्या शाळा सुरू केली, जी भारतीय इतिहासातील पहिल्या मुलींच्या शाळांपैकी एक मानली जाते. सावित्रीबाई फुले त्या शाळेच्या पहिल्या शिक्षिका बनल्या. मुलींना शिक्षण देणे हे त्या काळी समाजाच्या विरोधात जाणारे पाऊल होते, पण फुलेंनी विरोधाची पर्वा न करता कार्य सुरू ठेवले.

 ज्योतिरावांनी शेतकऱ्यांच्या हक्कांसाठीही आवाज उठवला . जमीनदार व साहूकारांच्या शोषणाविरुद्ध त्यांनी "शेतकऱ्याचा असूड" हे पुस्तक लिहिले. त्यांनी अंधश्रद्धा, जातीभेद, स्त्री-दलन आणि अन्याय यांना विरोध केला. १८७३ साली त्यांनी सत्यशोधक समाज स्थापन केला, ज्याचा उद्देश होता — समाजातील सर्व जाती-धर्मातील लोकांना समान हक्क मिळवून देणे आणि धर्माच्या नावाखाली होणारे शोषण थांबवणे.

 फुले यांनी विधवा विवाहाचा प्रचार केला, स्त्री भ्रूणहत्या व बालविवाहाचा विरोध केला. त्यांनी पाणीटंचाईच्या काळात विहिरी बांधल्या, सार्वजनिक पाणी सोयींसाठी काम केले.

 त्यांचे निधन २८ नोव्हेंबर १८९० रोजी पुण्यात झाले. शेवटच्या क्षणीही ते समाजकार्यात गुंतलेले होते. त्यांच्या विचारांचा वारसा आजही भारतीय समाजातील समतेच्या चळवळींना प्रेरणा देतो.

 महात्मा फुले हे केवळ समाजसुधारक नव्हते, तर खरे अर्थाने लोकांचे शिक्षक होते. त्यांनी दाखवून दिले की शिक्षण, विचारमुक्ती आणि समानतेचा लढा हेच समाजाच्या प्रगतीचे खरे आधारस्तंभ आहेत.

            लेखन : रितेश साबळे (औरंगाबाद )